เพลงสรรเสริญพระนารายณ์ ไม่ทราบข้อมูลที่ชัดเจน หากแต่นำมาเชื่อมโยงกับการจดบันทึกของลาลูแบร์ราชทูตฝรั่งเศส ที่เข้ามาสมัยอยุธยาและพบหลักฐานจากสาส์นสมเด็จ ที่เป็นลายพระหัตถ์โต้ตอบกันระหว่าง สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ กับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เล่ม 23 เรื่องเพลงสรรเสริญพระนารายณ์ ดังนี้

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ ทราบฝ่าพระบาท (ลงวันที่ 23 กันยายน พุทธศักราช 2484)

“…ยังมีอีกเพลงหนึ่งเรียกว่า “สรรเสริญพระนารายณ์” ใครจะทำขึ้นก็ไม่ทราบ พอได้ยินชื่อก็นึกถึงหนังสือลาลูแบร์ กลับไปดูหนังสือนั้นอีกที่หนึ่งก็พบ คำ ๆ นั้นแต่ก่อนก็เห็น แต่ส้าระตะไม่ออกก็ข้ามไป คราวใหม่นี้ส้าระตะได้ความว่า “สายสมรเอย ลูกประคำซ้อนเสื้อ ขอแนบเนื้อเจ้าคืนเดียว หน่อยเอย”เห็นเป็นคำสมพาส ไม่ใช่สรรเสริญพระบารมี จึงไม่เอื้อเนื้อเพลงจะได้กันหรือไม่ได้ก็ไม่ทราบ ทั้งเพลงที่เรียกว่า “สรรเสริญพระนารายณ์” นั้นก็ลืมแล้ว เลยกราบทูลอะไรไม่ได้ต่อไป…”

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ มีพระวินิจฉัยตอบ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ (ลงวันที่ 29  กันยายน พุทธศักราช 2484) ว่า

“…เพลงที่เรียกว่าสรรเสริญพระนารายณ์นั้น เดิมมีแต่โน้ตอยู่ในหนังสือมองสิเออร์ เดอ ลาลูแบร์ เรียกแต่ว่า Siamese Music และเขียนคำขับภาษาไทยไว้ด้วย พยายามอ่านกันมาแต่ก่อน อ่านได้แต่ว่า “สายสมรเอย” ต่อไปดูเป็นว่า “ลูกประคำสามใบ” ก็ติดกันอยู่เพียงนั้น ที่ท่านทรงอ่านประทานมานั้นได้

ความดีเป็นสิ้นสงสัย ครูฟุสโก เป็นผู้เอาเพลงนั้นออกแต่งเป็นเพลงแตรให้ทหารเรือเป่า จะต้องเรียกชื่อเพลง 

จึงมีใครให้ชื่อว่าสรรเสริญพระนารายณ์เมื่อเป็นเพลงแตรแล้ว…”

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ มีพระดำรัสตอบสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ (ลงวันที่ 14 ตุลาคม พุทธศักราช 2484) ว่า

“…เรื่องเพลง “สรรเสริญพระนารายณ์” ตรัสบอกว่าครูฟุสโก เป็นผู้แต่งเอาออกจากเพลงในสมุดของลาลูแบร์นั้น ก็ได้ความรู้มากขึ้นไปอีก เกล้ากระหม่อมก็สงสัยแล้วว่าจะเอาออกจากสมุดของลาลูแบร์ แต่ย้อนไปตรวจดูสมุดนั้นก็ไปเดาคำเสียเซ่นที่กราบทูล เลยไม่ได้สอบเนื้อเพลง เพลงซึ่งเรียกว่า 

“สรรเสริญพระนารายณ์” นั้น แต่ก่อนจำได้ดี แต่เดี๋ยวนี้นึกไม่ออกเลย…”

สรุปความได้ว่า เพลงสรรเสริญพระนารายณ์ เป็นเพลงที่มีทำนองเพลงเดียวกับเพลงสายสมร ครูฟุสโก ครูแตรในสมัยรัชกาลที่ ๕ เป็นผู้นำเพลงสายสมรมาทำเป็นเพลงแตรสำหรับให้ทหารเรือเป่า

เพลงสรรเสริญพระนารายณ์ บรรเลงโดยกรมดุริยางค์ทหารบกในขบวนพระบรมราชอิสริยยศ ริ้วที่ 2

ที่มา : กรมดุริยางค์ทหารบก